ΕΧΕΙ ΘΕΣΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ;
Η εορτή
του Αγίου Βαλεντίνου
Αιώνες προ Χριστού, οι Ρωμαίοι γιόρταζαν την ίδια μέρα τα Λουπερκάλια. Μια αισθησιακή γιορτή που τα έθιμα της έμειναν μέχρι σήμερα.
Γράφοντας σε προηγούμενο τεύχος σχετικά με το έθιμο αποστολής καρτών (βλ. "ΤΥΧΙΚΟΣ", Δεκ. 1985, σελ. 6), αναφέραμε και τη μέρα του Αγίου Βαλεντίνου (14 Φεβρουαρίου), "προστάτη" των ερωτευμένων.
Είναι μερικά χρόνια τώρα που τούτο το "φρούτο" έφτασε στη χώρα μας από τη Δύση για να γίνει από τις πιο αγαπητές μέρες των ανθοπωλών και εμπόρων δώρων - αν δεν κάνουμε λάθος, αυτοί ήταν και οι αυτουργοί της εισαγωγής της στην κοινωνική μας ζωή και φυσικά, κάνουν σοβαρό τζίρο με την ευκαιρία.
Ποια όμως είναι αυτή η γιορτή, από πού πηγάζει και πόσο αρμόζει στους αληθινούς Χριστιανούς;
Σας καλούμε παρακάτω σε μια ιστορική αναδρομή που όχι μόνο θα φωτίσει τις απορίες μας, μα και θα μας πληροφορήσει για άλλα "χριστιανικά" ήθη και έθιμα.
Στο άρθρο για τον Άγιο Βαλεντίνο (Valentine, Saint), η Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια αναφέρει: "Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου σαν γιορτή των ερωτευμένων, η εκλογή ερωμένων και η ανταλλαγή καρτών από τους ερωτευμένους, δεν έχει καμιά σχέση με τον Άγιο ή κάποιο γεγονός στη ζωή του".
Αιώνες προ Χριστού, οι Ρωμαίοι γιόρταζαν την ίδια εποχή (14-15 Φεβρουαρίου) μια ειδωλολατρική αισθησιακή γιορτή προς τιμήν κάποιου Λούπερκους (Lupercus), "κυνηγού λύκων", που την έλεγαν Λουπερκάλια (Lupercalia). Τα έθιμα ανταλλαγής δώρων μεταξύ των "αγαπημένων" κ.ά. συνηθίζονταν από εκείνη την εποχή.
Στο άρθρο για τη μέρα του Αγίου Βαλεντίνου (St. Valentine's Day), η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια γράφει πως τα έθιμα αυτά "έρχονται σε μας από τη ρωμαϊκή γιορτή Λουπερκάλια, που γιορταζόταν το Φεβρουάριο και όπου έβαζαν τα ονόματα των νεαρών κοριτσιών σ' ένα κουτί και οι άντρες έπαιρναν εκείνη που θα τους τύχαινε στο λαχνό το όνομα της". Αυτά συνήθως οδηγούσαν τους νέους στη μοιχεία και τα όργια. Η Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια προσθέτει πως "το έθιμο έφεραν στην Αγγλία οι Ρωμαίοι και συνεχίστηκε και στη χριστιανική εποχή. Προκειμένου δε να το εκχριστιανίσει η εκκλησία το μετονόμασε σε γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου".
Μετά την αναγνώριση του χριστιανισμού σαν επίσημης κρατικής θρησκείας, έγιναν προσπάθειες για την κατάργηση της γιορτής, επειδή όμως ο κόσμος δεν υποτάχθηκε, "στα 496 ο Πάπας Γελάσιος (Gelasius) άλλαξε τη γιορτή από Λουπερκάλια σε μέρα του Αγίου Βαλεντίνου". (L. Dobler, "Customs and Holidays Around the World", σελ. 172).
Ποιος ήταν ο αρχικός "Βαλεντίνος";
Γιατί όμως δόθηκε το όνομα του Βαλεντίνου σ' αυτή τη γιορτή;
Σύμφωνα με το "Λεξικό Ελληνικής και Ρωμαϊκής Βιογραφίας και Μυθολογίας του Σμιθ", οι Ρωμαίοι ταύτιζαν τον Λούπερκους με το θεό Πάνα, που λατρευόταν στην Αρκαδία σαν θεός του φωτός. Από αυτή την άποψη, ο Πάνας ταυτίζεται με τον φοινικικό θεό Βάαλ - που αναφέρεται στην Π. Διαθήκη.
Βάαλ, ωστόσο, ήταν και τίτλος του Νεβρώδ, που έμεινε στην ιστορία σαν "ισχυρός κυνηγός ενώπιον του Κυρίου", (Γεν. 10/8-10), ιδρυτή της Βαβυλώνας και θεοποιημένου ήρωα που εισήγαγε το βαβυλωνιακό ειδωλολατρικό σύστημα. Κάποιες παραδόσεις αναφέρουν ότι ο Νεβρώδ κυνήγησε λύκους στα Απένινα όρη, από όπου και ονομάστηκε Λούπερκους καθώς και Βαλεντίνος (Valentinus), από το επίθετο valens (=ισχυρός). Όσον αφορά τη χρήση του συμβόλου της καρδιάς σ' αυτή τη γιορτή, εικάζεται ότι επειδή στη γλώσσα της Βαβυλώνας αυτή προφέρεται βαλ, εξαιτίας της ομοιότητας στην προφορά με το όνομα του, έγινε σύμβολο του Βάαλ.
Έτσι, βλέπει κανείς με τι τρόπους και μακρόχρονη διαδικασία ο Πονηρός κατάφερε να διαδώσει μέσα στο "χριστιανικό" κόσμο τις ακάθαρτες αυτές λατρείες, δίνοντας τους μεν χριστιανικά ονόματα, μολύνοντας όμως το ίδιο φαρμακερά τους χριστιανούς που δεν στάθηκαν άγρυπνοι.
Γιατί στις 14 Φεβρουαρίου;
Η γέννηση του Νεβρώδ/Βάαλ τοποθετήθηκε στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Στον 21ο αιώνα π.Χ., αυτό συνέπιπτε με την 6η Ιανουαρίου και η Σεμίραμις Α~ όρισε τα γενέθλια του Νεβρώδ να γιορτάζονται αυτήν ακριβώς τη μέρα. Αργότερα, με τη μεταρρύθμιση του ημερολογίου από τον Ιούλιο Καίσαρα, το χειμερινό ηλιοστάσιο μεταφέρθηκε στις 25 Δεκεμβρίου που ορίστηκε νέα ημερομηνία των γενεθλίων του ήλιου -με οποιεσδήποτε θεότητες είχε ταυτιστεί στο μεταξύ-- και ονομάστηκε Βρουμάλια (Brumalia).
Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η μια όσο και η άλλη ημερομηνία χρησιμοποιήθηκαν κατά μίμηση και από τον χριστιανικό κόσμο για τη γέννηση του Χριστού (η 6η Ιανουαρίου από το Ορθόδοξο Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων και η 25η Δεκεμβρίου από τη Δυτική Εκκλησία και όσους την ακολούθησαν) συνοδευόμενη πάντα από πλήθος εθίμων σχετικών με την ηλιακή λατρεία.
Οι αρχαίοι θεωρούσαν τη μητέρα ακάθαρτη ως την 40η μέρα ύστερα από τη γέννα. Μετρώντας 40 μέρες μετά την 6η Ιανουαρίου, φτάνουμε στις 15 Φεβρουαρίου (ή το βράδυ της 14ης, όπως υπολόγιζαν τις μέρες τότε από τη δύση του ήλιου). Δηλαδή ερχόμαστε στα Λουπερκάλια ή τη σημερινή μέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Αυτή ακριβώς τη μέρα πίστευαν ότι πρωτοπαρουσιάστηκε δημόσια, "καθαρισμένη" πια, η μητέρα του Νεβρώδ με το βρέφος της (παράσταση που έμεινε σε όλες σχεδόν τις ανατολικές θρησκείες και αργότερα εισχώρησε στο χριστιανικό κόσμο με την εικόνα της "βρεφοκρατούσας").
Ακόμα και το όνομα του μήνα Φεβρουαρίου είναι σχετικό με τούτη τη γιορτή καθώς προήλθε από τα "februa" (=λουρίδες από δέρματα των ζώων που θυσίαζαν οι Ρωμαίοι ιερείς και χρησιμοποιούσαν στα Λουπερκάλια, το βράδυ της 14ης του μήνα.
Αυτή είναι λοιπόν η προέλευση και το νόημα της γιορτής του Αγίου Βαλεντίνου --άγνωστης μέχρι πριν λίγα χρόνια στη χώρα μας-- (αλλά και η σχέση της με την υστερο-"χριστιανική" γιορτή των Χριστουγέννων).
Ίσως μέχρι τώρα, χωρίς να ξέρεις, συμμετείχες σ' αυτά τα έθιμα. Στο χέρι σου είναι τώρα ν' αποφασίσεις "τίνα μετοχήν έχει η δικαιοσύνη με την ανομίαν; τίνα δε κοινωνίαν το φως προς το σκότος; τίνα δε συμφωνίαν ο Χριστός με τον Βελίαλ; ή τίνα μερίδα ο πιστός με τον άπιστον;" (Β' Κορ. 6/14-15)
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Σύμφωνα με την Ρωμαιοκαθολική εφημερίδα «Ενοριακές Καμπάνες» (29-1-2010) «Η εορτή του [αγ. Βαλεντίνου] καταργήθηκε από το ημερολόγιο της [Ρωμαιοκαθολικής] Εκκλησίας το έτος 1969, όταν αποφασίστηκε να αφαιρεθεί η λειτουργική μνήμη εκείνων των αγίων που δεν στηριζόταν σε ιστορικές μαρτυρίες αλλά μόνο σε αβέβαιους θρύλους. Συνεχίζει να τελείται η μνήμη του τοπικά σε μερικές ενορίες.»